ခ်င္းတုိင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္ ခ်င္းအမ်ဳိးသားေန႕ သမုိင္းအက်ဥ္း

 

ေဒါက္တာတင္ေမာင္ေထြး (သမုိင္း သုေသသီ) -

ျပည္ေထာင္စုႏြယ္ဘြားခ်င္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ အျခားေသာ ညီေနာင္တုိင္းရင္းသားမ်ားကဲ့သုိ႕ ယင္းတုိ႕၏ ေနာက္ခံ သမုိင္းေၾကာင္း၊ လူေနမႈဘ၀ပုံစံ၊ ယုံၾကည္ ကုိးကြယ္မႈ၊ ရုိးရာပြဲေတာ္မ်ား၊ လူမႈ ဓေလ့ထုံးစံမ်ားႏွင့္ စာေပအႏုသုခုမမ်ား တုိ႕ ရွိသည္။
ခ်င္းတုိင္းရင္းသားမ်ား ေပၚေပါက္လာပုံႏွင့္ ပါတ္သက္၍ ပညာရွင္မ်ားၾကားတြင္ ကြဲလြဲမႈမ်ားရွိသည္။ ပညာရွင္ အခ်ဳိ႕က ခ်င္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ မြန္ဂုိလီယန္းအႏြယ္ တိဗက္ – ဗမာအုပ္စု၀င္” သက္” လူမ်ဳိးစုမွ လည္းေကာင္း၊ အေရွ႕တီဗက္ – ဗမာ အုပ္စုမွ လည္းေကာင္း၊ အေနာက္ တိဗက္ – ျမန္မာ အုပ္စုမွ လည္းေကာင္း
ဆင္းသက္ လာသည္ဟူေသာ မတူညီတဲ့ ယူဆခ်က္မ်ားလည္းရွိသည္။ ထုိ႕အျပင္ ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႕သည္ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ေနထုိင္ၾကေသာ တုိင္းရင္းသားမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား၏ မူရင္းမ်ဳိးႏြယ္စုျဖစ္ေသာ ခ်ီအငယ့္ Chiang မ်ဳိးႏြယ္စုမွ ဆင္းသက္လာ သည္ဟူေသာ ယူဆ ခ်က္လည္း ရွိေသးသည္။ အခ်ဳိ႕ေသာ ခ်င္းသမုိင္းသုေသသီတုိ႕ကမူ ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႕သည္ တရုတ္ျပည္ ခူလ္ ( Khul) ( ဂူ) မွ စတင္ေပါက္ဖြားလာသည္ဟု ဆုိသည္။ မည္သုိ႕ပင္ဆုိျဖစ္ေစ ခ်င္းေတာင္တြင္ ေနထုိင္ၾကေသာ ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႕သည္ မိမိတုိ႕ အစုကုိ အမည္အမ်ဳိးမ်ဳိးႏွင့္ ေခၚၾကၿပီး သီးျခားမ်ဳိးႏြယ္မ်ားဟု ယုံၾကည္ၾကသည္။ သုိ႕ေသာ္ အားလုံးသည္ တခု တည္းေသာ မ်ဳိးႏြယ္စုမွ ဆင္းသက္လာၾကသည္။ တနည္းအားျဖင့္ ခ်င္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ေတာင္ေပၚေန လူမ်ဳိးႏြယ္ မ်ားျဖစ္ၾကၿပီး တိဗက္ – ဗမာ ပင္မ ဘာသာစကားၾကီး၏ ေဒသႏၱရ ဘာသာစကားကြဲမ်ဳိးစုံကုိ ေျပာၾကၿပီး မိမိတုိ႕၏ အမည္ ကုိ အမ်ဳိးမ်ဳိး မွည့္ေခၚၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ ယင္းတုိ႕၏ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္မႈဖြဲ႕စည္းပုံ၊ ေတာင္ယာစပါးစုိက္ပ်ဳိးနည္း၊ ဓေလ့ထုံးစံမ်ား၊ အမူအ ရာ အသြင္အျပင္မ်ား၊ ယုံၾကည္ကုိးကြယ္မႈ ႏွင့္ စြဲလန္းမႈအားလုံး၏ တူညီမႈတုိ႕က တမ်ဳိး ႏြယ္တည္းျဖစ္ သည္ဟု သာဓက ျပလ်က္ ရွိေနသည္။

ကြ်ႏု္ပ္တုိ႕ ျမန္မာႏုိင္ငံသမုိင္းစဥ္တြင္ ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားေသာ ယဥ္ေက်းမႈ အစဥ္အလာေကာင္းတုိ႕ေပၚထြန္းေစခဲ့သည့္ ပုဂံေခတ္ ( ခရစ္ႏွစ္ ၉ ရာစုမွ ၁၃ ရာစုထိ) ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ထုိေခတ္တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေပါင္းစုံတုိ႕က စည္းလုံးညီညြတ္ စြာျဖင့္ တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ ယင္းတုိင္းရင္းသားမ်ားထဲတြင္ ခ်င္းတုိင္းရင္းသားမ်ားလည္း ပါ၀င္ခဲ့သည္၊ မဟာရာဇ၀င္ ေတာ္ၾကီး (ပ) တြင္ အေနာ္ရထာမင္း ဟအနိရုဒၵ ( ခရစ္ႏွစ္ ၁၀၄၄ – ၁၀၇၇) လက္ထက္ႏိုင္ငံ အက်ယ္အ၀န္း ကုိေဖာ္ျပရာ တြင္— အေနာက္သုိ႕လားေသာ္ ပဍိကၠရားလ- မည္ ကုလားျပည္လွ်င္ အျခားတည့္ ဟု ပါရွိသည္။ ထုိ႕အျပင္ ၾသီၾတိဘု၀ နာဒိတ်ာပ၀ရ ပ႑ိတဓမၼရာဇာနရတိဘြဲ႕ခံ ဒုတိယစည္သူမင္း ( ခရစ္ႏွစ္ ၁၁၆၅ – ၁၂၁၁) လက္ထက္သကၠရာဇ္ ၅၅၈ ( ခရစ္ႏွစ္ ၁၁၉၆) ခုႏွစ္ ထုိးဓမၼရာဇိက ေက်ာက္စာတြင္ အရိမဒၵနပူရ ( ပုဂံ) ျပည္၏ နယ္နမိတ္အပုိင္းအျခားတြင္ — အ ေနာက္ကား မစၦကရီ (မစၦဂီရိ) ပတိကၠာ ( ပဋိကၠရား)  ဟု ေရးထိုးထားသည္။ ( ဓမၼရာဇိက ေက်ာက္စာ မ်က္ႏွာ ဖက္ ေၾကာင္းေရ ၆- ၁၀) ပဋိကၠရားျပည္သည္ စစ္တေကာင္းၿမိဳ႕၏ ေျမာက္ဖက္၊ မဏိပူရ ကသည္းျပည္၏ အေနာက္ ေတာင္ဖက္၊ ယခုေခတ္ ကုိမီလာ ( Comilla) ၿမိဳ႕၏ အေရွ႕ဖက္တြင္ ေရွးအခါက ထြန္းကတိပ္ပရားထ ( Tipperah) ေဒသ ပင္ျဖစ္သည္။ ( Than Tun, Dr, RO B Vol.X, P.116) ထုိ႕အျပင္ မစၥဂီရိ ( မစၦ= ငါး၊ ဂီရိ = ေတာင္) သည္ ယခု သရက္ခရုိင္၏ ၀န္းက်င္ေဒသျဖစ္ေသာ ဧရာ၀တီျမစ္အေနာက္ဖက္ရွိ ေတာင္စဥ္ေတာင္တန္းေဒသျဖစ္ၿပီး ထုိအခ်ိန္က သက္လူမ်ဳိးမ်ားေနထုိင္ရာ ေဒသျဖစ္ႏိုင္သည္။ တနည္းအားျဖင့္ ဆုိေသာ္ ခ်င္းေတာင္တန္းေဒသသည္ ပုဂံေခတ္မွစ၍ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္၏ နယ္နိမိတ္အစိတ္အပုိင္းတစ္ရပ္အျဖစ္တည္ရွိေနသည္။ ပုဂံေခတ္၊ အင္း၀ေခတ္ ( ခရစ္ ႏွစ္ ၁၃ ရာစုမွ ၁၅ ရာစုထိ)၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္( ခရစ္ႏွစ္ ၁၈ ရာစုမွ ၁၉ ရာစုထိ) ေက်ာက္စာ အေထာက္အထားမ်ားအရ ခ်င္းဟူေသာေ၀ါဟာရအမည္သည္ ဗမာတုိင္းရင္းသားမ်ားက ေခၚေ၀ၚေသာ အမည္နာမပင္ျဖစ္သည္။ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ေတာင္ေပၚေဒသႏွင့္ ေျမျပန္႕ေဒသမ်ား၌ ေရွးပေ၀သဏီကပင္ေနထုိင္ခဲ့ၾကၿပီး ယင္းတုိ႕ ေနထုိင္ရာ ေဒသသည္ ေတာေတာင္ထူထပ္ၿပီး လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ခက္ခဲမႈေၾကာင့္ ဘာသာစကားႏွင့္ ဓေလ့ထုံးတမ္းစဥ္ လာမ်ားအနည္းငယ္ကြဲျပားလာကာ ေဒသအလုိက္ မိမိတုိ႕ ကုိယ္ မိမိတုိ႕ အေခၚအေ၀ၚမ်ား ကြဲျပားလာခဲ့သည္။

ေတာင္ေပၚ ေဒသ ေနခ်င္းတို႕အနက္ တီးတိန္ႏွင့္ တြန္းဇံနယ္တြင္ ေနထုိင္ၾကသူမ်ားက မိမိတုိ႕ကုိယ္ကုိ ဇုိ (Zo)၊ ယုိ ( Yao) ဟု ေခၚဆုိရာမွ ဇုိမီး (Zomi) ဟု အခ်င္းခ်င္းေခၚဆုိၾကသည္။ ဖလမ္း၊ ဟားခါး၊ ထန္တလန္နယ္တြင္ ေနုထုိင္ၾက သူမ်ားက လုိင္ ( Lai) ၊လုိင္ဇုိ ( Laizo) ဟု ေခၚဆုိရာမွ လုိင္မီး ( Laimi)ဟု ေခၚတြင္ၾကသည္။ မင္းတပ္၊ ကန္ပ လက္နယ္မ်ားတြင္မူ ခ်ဳိ (Cho, Chou)၊ ေခ်ာ ( Chhaw) ဟု ေခၚဆုိၾကသည္။ ပလက္၀နယ္တြင္ ခူ ( Khu), ခူမီ( khumi), ခမီ(Khami) ဟူ၍ ဆင္တူယုိးမွား အမည္မ်ားသုံးစြဲေခၚေ၀ၚၾက၏၊ ေျမျပန္႕ေဒသသရက္၊ သံတြဲ၊ ေျမထဲ( ေအာင္လံ)၊ မင္းဘူး၊ ေတာင္တြင္းၾကီး၊ နတ္ေမာက္၊ ပ်ဥ္းမနားၿမိဳ႕စေသာ ၿမိဳ႕နယ္မ်ားတြင္ ေနထုိင္ေသာ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတုိ႕ကုိယ္ကုိ အရႈိ ( Asho) ဟု ေခၚဆုိၾကသည္။ ဂန္႕ေဂါ၊ ထီးလင္း၊ ေဆာ၊ ငဖဲနယ္မ်ားတြင္ ေယာ( Yaw), ေခ်ာ( Chhaw), ေက်ာ ( Kyaw), ေစာ ( Saw) စသည္ျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိးမွည့္ေခၚၾကသည္။ ထုိ႕အျပင္ အျခားေသာ တုိင္းရင္းသား မ်ားကလည္း ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႕အား အမည္အမ်ဳိးမ်ဳိးေခၚဆုိၾကျပန္သည္။ ရွမ္းႏွင့္ ကခ်င္တုိင္းရင္းသားမ်ားကမူ ခ်င္းတုိ႕ကုိ ခ်န္း ( Chang), ခန္း ( Khang) ဟု ေခၚဆုိၾကသည္။ ကရင္ ႏွင့္ ရခုိင္တုိင္းရင္းသးတုိ႕က ေခ်ာ( Chhaw) ဟု ေခၚစမွတ္ ျပဳၾကသည္။ မြန္တုိင္းရင္းသားမ်ားကမူ ခ်ီယဲန္း ( Chiang), ခယဲန္း ( Khyeng) ဟု ေခၚဆုိၾကသည္။

ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႕သည္ ဘီစီ ၆၀၀ ခန္႕ေလာက္တြင္ တိဗက္မွ ဟုိျမစ္ေၾကာင္း အတုိင္းဟူးေကာင္းခ်ဳိင့္၀ွမ္းကုိ ျဖတ္၍ ခ်င္းတြင္း ျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္၊ ထုိမွ တဆင့္ အေရွ႕ဖက္လွည့္၍ တေကာင္းၿမိဳ႕သုိ႕ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။ အျခားတဖြဲ႕မွာ ခ်င္းတြင္းျမစ္ႏွင့္ဧရာ၀တီျမစ္ဆုံမွ ခ်ဳိင့္၀ွမ္းေအာက္ပုိင္းသုိ႕ ဆက္လက္ဆင္းသက္လာၾကၿပီး လူဦးေရမ်ားျပားလာသည္။ ခ်င္းတြင္းဆုိသည္မွာ ခ်င္းအမ်ဳိးသားမ်ား၏ ဌာေန ( The Home of the Chin) ဟု အဓိပါယ္ရ၏၊ ယင္းေဒသရွိ ခ်င္းလူမ်ဳိး မ်ားအား အစြဲျပဳ၍ ယခင္သလႅာ၀တီျမစ္ကုိ ေနာက္ပုိင္းတြင္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ဟု အစားတြင္လာသည္။ သမုိင္းမွတ္ တမ္းအခ်ဳိ႕ အရ ဆုိေသာ္ ခ်င္းမ်ဳိးႏြယ္တုိ႕သည္ ဘီစီ ၁၀၀ ခန္႕ကာလမွစ၍ ပုဂံေဒသ၊ မင္းတုိင္ပင္၊ မုံရြာ၊ ဒီပဲရင္း၊ ပုလဲ၊ သရက္၊ ေအာင္လံ၊ မင္းဘူး၊ မင္းတုန္း၊ ေတာင္တြင္းၾကီး၊ပုပါး စေသာ ေဒသ အႏွံ႕အျပားတြင္ ေနထုိင္ခဲ့ၾကေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။ ေအဒီ ၈ ရာစုခန္႕တြင္ သလႅာ၀တီျမစ္ႏွင့္ ဧရာ၀တီျမစ္ဆုံအရပ္တြင္ အလုံးအရင္းႏွင့္ ေနထုိင္ခဲ့ၿပီး ခ်င္းတြင္း ဟူေသာ အမည္တြင္ခဲ့သည္။ ေအဒီ ၈၃၅ တြင္ ခ်င္းတြင္းေဒသရွိ ရွဴိ ၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ တရုတ္ျပည္၊ ယူနန္နယ္မွ နန္ခ်ဳိ ဘုရင့္ တပ္မ်ားက ၀င္ေရာက္တုိက္ခုိက္ဖ်က္ဆီးခဲ့သည္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၄၉ ခုႏွစ္တြင္ တရုတ္စစ္သူၾကီး ၀မ္ခ်ိ ( Wang- Chi) သည္ ရွမ္းတုိ႕အား တုိက္ခုိက္ေအာင္ျမင္ကာ မုိးညွင္းၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ သိမ္းပုိက္လုိက္၏၊ တရုတ္ရန္ေၾကာင့္ ဧရာ၀တီအေနာက္ဖက္ ကမ္းသုိ႕ထြက္ ေျပးလာေသာ ရွမ္းတုိ႕သည္ အေျခစုိက္ေနထုိင္ရန္ေနရာမရွိေသာေၾကာင့္ ပတ္ကြိဳင္ေတာင္တန္း တစ္ ေလွ်ာက္ တက္သြား ရာမွ အသံျပည္ကုိ သိမ္းပုိက္ကာ အဟုမ္မင္းဆက္တည္ေထာင္ႏုိင္ခဲ့သည္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၂၇ ခုႏွစ္တြင္ အင္အားၾကီးမား လာၿပီးျဖစ္ေသာ ရွမ္းမ်ားက အင္း၀ၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ တုိက္ခုိက္သိမ္းပုိက္ႏုိင္ေလေတာ့သည္။

ယင္းကဲ့သုိ႕ေသာ ေမာရွမး္တုိ႕၏ စစ္ေရးစစ္ရာ လႈပ္ရွားမႈမ်ားသည္ ခ်င္းတြင္းခ်ဳိင့္၀ွမ္းေဒသရွိ ခ်င္းမ်ား၏ ၿငိမ္၀ပ္ပိျပား ေရးကုိ မၿငိမ္မသက္ျဖစ္ေစသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄ ရာစုႏွင့္ ၁၅ ရာစုႏွစ္မ်ားတြင္ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ခ်င္းတြင္း ေဒသမွ စြန္႕ခြါလ်က္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ဖ်ားေဒသမွ ေအာက္ဖက္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ကမ္းေျခအထိ ေရာက္ေသာ အေနာက္ ရုိးမ ေတာင္တန္းေဒသမ်ားသုိ႕ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားၾကဟု ယူဆၾကသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ခ်င္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာက အစၿပဳ၍ ဤျပည္ေထာင္စုေျမေပၚ၌ အတူတကြ ေနထုိင္လာခဲ့ၾကေသာ ေသြးရင္းညီရင္းအ ကုိမ်ားပင္ ျဖစ္ၾကေပသည္။

ေသြးရင္းညီအကုိမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ခ်င္းတုိင္းရင္းသား တုိ႕တြင္ အထြဋ္အျမတ္ အေလးအနက္ ထားေသာ ခ်င္းအမ်ဳိးသား ေန႕ရွိသည္။ ခ်င္းအမ်ဳိးသားေန႕သည္ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ဓါတ္၏ မေတာ္တဆ ျဖစ္ေပၚမႈမဟုတ္ပါ။ လြတ္လပ္ေရး၊ စည္းလုံးညီညြတ္ေရး၊ အမ်ဳိးသားေရးတန္းတူ ညီမွ်ေရးႏွင့္ ဒီမုိကေရစီေရး စသည့္ နက္နဲက်ယ္၀န္းေသာ သမုိင္းေၾကာင္းအရ ေပၚေပါက္လာျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ထုိ႕အျပင္ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႕က်င္ေရးအမ်ဳိးသားလႈပ္ရွားမႈမ်ားႏွင့္ လည္း ဆက္ႏြယ္ေနသည္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၂၆ ပထမအဂၤလိပ္- ျမန္မာ စစ္ပြဲ အၿပီးတြင္ ရခုိင္ေဒသကုိ အဂၤလိပ္တပ္မ်ား သိမ္းပုိက္ ထားရာ နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္တုိ႕အား ပလက္၀နယ္မွ ခမီးခ်င္းမ်ား ခုခံေတာ္လွန္ၾကသည္။ လက္နက္အင္အား လူအင္အား မမွ်သျဖင့္ ပလက္၀နယ္ေျမတခုလုံးနယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္ၾသဇာခံျဖစ္ခဲ့သည္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာတ ႏုိင္ငံလုံးကုိ အဂၤလိပ္တုိ႕သိမ္းပုိက္စဥ္က ျမန္မာျပည္အႏွံ႕အျပား ညီေနာင္ တုိင္းရင္းသားမ်ားအားလုံး နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္တုိ႕ အား ခုခံေတာ္လွန္ခဲ့ၾကသည္။ ယင္းသုိ႕ ခုခံေတာ္လွန္ခဲ့ၾကေသာ ညီေနာင္ တုိင္းရင္းသားမ်ားထဲတြင္ ခ်င္းတုိင္းရင္းသား မ်ားလည္း ပါ၀င္ခဲ့ၾကသည္။ ထင္ရွားေသာ ခ်င္းေတာ္လွန္ေရးေခါင္း ေဆာင္မ်ားမွာ ေတာင္ပုိင္း ခ်င္းေတာင္ေဒသတြင္ မင္းတပ္ခ်ဳိးခ်င္း အမ်ဳိးသားေခါင္းေဆာင္ ဦး ကီးေရာက္နိန္း ေျမာက္ပုိင္း ခ်င္းေတာင္ေဒသတြင္ တာ့ရႊန္းအမ်ဳိးသား ေခါင္းေဆာင္ ဦးစြန္ဘိက္၊ ထုတ္လႈိင္မွ ေခါင္းေဆာင္ၾကီး ဦးခုိင္ကမ္း၊ စစ္သည္စာဆုိ ဦးခုပ္လ်ံ၊ မြန္မံရြာသား ဦးကမ္စြက္ ႏွင့္ တီးတိန္ၿမိဳ႕နယ္ကပ္တဲလ္ရြာသား ဗုိလ္ ကုိင္တြတုိ႕ျဖစ္သည္။

အဂၤလိပ္တုိ႕သည္ ခ်င္းျပည္နယ္ကုိ ၁၈၉၂ ခုႏွစ္တြင္ သိမ္းပုိက္ႏုိင္ခဲ့ေသာ္လည္း ၁၈၉၆ ခုႏွစ္တြင္သာ ခ်င္းေတာင္မ်ား စည္းမ်ဥ္းဥပေဒျပဌာန္း၍ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။  ၿဗိတိသွ်နယ္ခ်ဲ႕သမားမ်ားသည္ ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႕အား တေပါင္းတစည္းတည္း မထားရွိပဲ ေသြးခြဲ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္အရ -
(၁) ခ်င္းေတာင္မ်ားေဒသ( ဖလမ္းနယ္၊ တီးတိန္နယ္၊ ဟားခါးနယ္)၊
(၂) ပခုကၠဴေတာင္တန္း ေဒသ
(၃) ရခုိင္ေျမာက္ပုိင္းေဒသဟူ၍ တသီးတျခားစီ ခြဲျခားအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။
ခ်င္းေတာင္မ်ား ေဒသကုိ ဖလမ္းၿမိဳ႕႔၌ ရုံးစုိက္ေသာ  ခရုိင္၀န္ တေယာက္က အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ပခုကၠဴေတာင္တန္းေဒသကုိ မေကြးတုိင္းမင္းၾကီးက တုိက္ရုိက္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ရခုိင္ေျမာက္ပုိင္းဒသ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအရပ္ရပ္ကုိ စစ္ေတြၿမိဳ႕ရွိ တုိင္းမင္းၾကီးက အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။

ခ်င္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕ႏုိင္ငံေရးႏုိးၾကားမႈသည္ ၁၉၁၈ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖၚ၀ါရီလ (၂၀) ရက္ေန႕တြင္ ေမၿမိဳ႕(ျပင္ဦးလြင္)၌ ဖြဲ႕စည္းသည့္ ခ်င္းအမ်ဳိးသားမ်ား ပညာျမွင့္တင္ေရးအဖြဲ႕ဖြဲ႕စည္းရာမွ စတင္ခဲ့သည္။ ( ႏွစ္ ၅၀ ခ်င္းအမ်ဳိးသားေန႕ ေရႊရတု သဘင္လက္ကမ္းစာေစာင္) ထုိ႕ေၾကာင့္ ၁၉၁၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖၚ၀ါရီ (၂၀) ရက္ေန႕သည္ ခ်င္းအမ်ဳိးသားတုိ႕အတြက္ အေရးပါ ေသာ ေန႕တေန႕ျဖစ္သည္။ ၁၉၂၅ ခုႏွစ္ ဇြန္ (၁) ရက္ေန႕တြင္ ဦး၀မၼသူးေမာင္းသည္ ၀မၼသူးရြာတြင္ ေနရွင္နယ္ ( အမ်ဳိးသား) ေက်ာင္းတည္ေထာင္ကာ ေက်ာင္းဆရာဘ၀ျဖင့္ နီးစပ္ရာ ခ်င္းအမ်ဳိးသားမ်ားအား ႏုိင္ငံေရးလွဳိ႕၀ွက္စည္းရုံးမႈ ကုိ စတင္ခဲ့သည္။  ၁၉၃၃ ခုႏွစ္ မတ္လ (၂၃) ရက္ႏွင့္ (၂၄) ရက္ေန႕မ်ားတြင္ ခ်င္းမ်ဳိးခ်စ္မ်ားဦးေဆာင္ေသာ ခ်င္းအမ်ဳိး သားထု အစည္းအေ၀း တရပ္ကုိ မင္းတပ္နယ္( ထုိစဥ္ ကန္ပက္လက္နယ္) ၊ ေႏွာ္ေခ်ာင္းတုိက္၊ မုံးႏူးရြာတြင္ က်င္းပကာ ခ်င္းအမ်ဳိးသားမ်ား ညီညြတ္ေရးအဖြဲ႕( ခ မ ည ဖ) အမည္ျဖင့္ ခ်င္းႏုိင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းတရပ္ကုိ ဖြဲ႕စည္းခဲ့ၾကသည္။ အဖြဲ႕ ၏ အဓိက ရည္ရြယ္ ခ်က္မွာ ကုိယ့္ၾကမၼာကုိယ္ဖန္တီးေရး၊ ကုိလုိနီနယ္ခ်ဲ႕လက္ေအာက္ရွိ လူမ်ဳိးအားလုံးလက္တြဲ၍ နယ္ခ်ဲ႕အရင္းရွင္စနစ္ကုိ တုိက္ဖ်က္ေရးတုိ႕ျဖစ္သည္။ ခမညဖသည္ ၁၉၃၄ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ (၂၉) ရက္ေန႕တြင္ ေယာေခ်ာင္းတုိက္၊ ၀ရဲရြာ၌ ပထမဦးဆုံးအၾကိမ္နယ္လုံးကြ်တ္ညီလာခံေခၚယူကာ အဖြဲ႕၏ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားႏွင့္ နယ္ခ်ဲ႕ အစုိးရထံ တင္ျပေတာင္းခံမည့္ အခ်က္အလက္မ်ားကုိ ေဆြးေႏြးဆုံးျဖတ္ၾကသည္။ နယ္ခ်ဲ႕အစုိးရထံေတာင္းဆုိမည့္ အ ခ်က္ (၉)ခ်က္မွာ -
(၁) တုိက္သူၾကီး၊ ရြာသူၾကီးမ်ားအား အာဏာရွင္ဆန္ေသာ ၾသဇာအာဏာမ်ား ေပးထားျခင္းကုိ အျမန္ဆုံးရုတ္ သိမ္းေပး ရန္၊
(၂) ခ်င္းေတာင္တြင္ ျမန္မာစာသင္ၾကားျခင္းကို ပိတ္ပင္တားျမစ္သည့္ အမိန္႕ကုိ ခ်က္ခ်င္းရုတ္သိမ္း၍ အျမန္ဆုံးျပန္ လည္သင္ၾကားခြင့္ျပဳရန္၊
(၃) ခ်င္းေတာင္နယ္အတြင္း ကုိလုိနီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒမ်ား က်င့္သုံးျခင္းကုိ ရပ္စဲ၍ ခ်င္းအမ်ဳိးသားမ်ားပါ၀င္ေရးဆြဲသည့္ တရားဥပေဒသစ္တရပ္ကုိ ျပဌာန္းေပးရန္၊
(၄) ေတာင္တန္းေဒသမ်ားအား ျခြင္းခ်န္ထားေသာ နယ္ အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားျခင္းကို အျမန္ဆုံးရုတ္သိမ္းရန္၊
(၅) ျမန္မာျပည္မအား ၉၁ ဌာန အုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္လွ်င္ ခ်င္းေတာင္လည္း ၄င္းအတုိင္းအုပ္ခ်ဳပ္ရန္၊
(၆) ျမန္မာျပည္မအား လြတ္လပ္ေရးးေပးသည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ ခ်င္းေတာင္ကုိလည္း တပါတည္းလြတ္လပ္ေစရန္၊
(၇) ေလာေလာဆယ္ဘာသာေရးခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈမ်ားကိုရုတ္သိမ္းေပးရန္၊
(၈) ခ်င္းေတာင္၏ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရးတုိးတက္မႈမ်ားကုိ အျမန္ဆုံးေဆာင္ရြက္ေပးရန္ ႏွင့္
(၉) ျမန္မာျပည္တုိင္းရင္းသားမ်ားအခ်င္းခ်င္းလြတ္လပ္စြာ သြားလာဆက္ဆံခြင့္ေပးရန္တုိ႕ျဖစ္သည္။

ခမညဖကုိ ၁၉၃၉ ခုႏွစ္တြင္ ခ်င္းေတာင္ညီညြတ္ေရးအဖြဲ႕ဟု ေျပာင္းလဲေခၚဆုိသည္။ ၄င္းအဖြဲ႕သည္ ဒုိ႕ဗမာအစည္းအရုံး ႏွင့္ ဖဆပလ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္တုိ႕ႏွင့္ ဆက္သြယ္ကာ ျဗိတိသွ်ဘုရင္ခံထံ ခ်င္းအမ်ဳိးသားတုိ႕၏ အခြင့္အေရးႏွင့္ နစ္နာခ်က္မ်ားကို ေတာင္းဆုိခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာျပည္ဘုရင္ခံက မေကြးတုိင္း ၀န္ရွင္ေတာ္မင္းၾကီး၊ မစၥတာ မကၠရီကင္အား ခ်င္းအမ်ဳိးသား မ်ား၏ ေတာင္းဆုိခ်က္မ်ားကို ေျဖၾကားရန္ ေရးသားေပးပုိ႕ခဲ့သည္။ မစၥတာ မကၠရီကင္က ဖလမ္းအေရးပုိင္ မစၥတာ နီလာ၊ ကန္ပက္လက္နယ္ျခား၀န္ေထာက္ေဂ်ဖူးညုိတုိ႕ႏွင့္ ခ်ိန္းဆုိ၍ ကန္ပက္လက္ၿမိဳ႕သုိ႕သြားခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၃၈ ခုႏွစ္ေဖေဖၚ ၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႕တြင္ ဦး၀မၼသူးေမာင္း ေခါင္းေဆာင္ေသာ ခ်င္းေတာင္ညီညြတ္ေရးအဖြဲ႕ႏွင့္ လူထု ၃၀၀၀ ခန္႕တက္ ေရာက္ခဲ့သည္။ မစၥတာ မကၠရီကင္က ခ်င္းေတာင္ညီညြတ္ေရးအဖြဲ႕၏ အေရးၾကီးေသာ ေတာင္းဆုိခ်က္အခ်ဳိ႕ကုိ မလုိက္ ေလ်ာႏုိင္ေၾကာင္း ဖတ္ၾကားေျဖၾကားရာ လူထုၾကီးမွ လက္သီးလက္ေမာင္းတန္း၍ ေအာ္ဟစ္ဆႏၵျပၾကသည္။ ဤသုိ႕ မေမွ်ာ္လင့္ပဲ ခ်င္းအမ်ဳိးသားတုိ႕၏ ဆႏၵျပ ကန္႕ကြက္မႈကုိ ထိတ္လန္႕တုန္လႈပ္ကာ ေဆာၿမိဳ႕သုိ႕ ထြက္ေျပးၾကသည္။ မၾကာမီ ျဗိတိသွ်တုိ႕သည္ ခ်င္းေတာင္ညီညြတ္ေရးအဖြဲ႕ကုိ မတရားအသင္း ေၾကညာကာ ခ်င္းေတာင္စည္းမ်ဥ္းဥပေဒပုဒ္မ – ၁၄ (၁)( ဃ) အရ ဦး၀မၼသူးေမာင္းႏွင့္ ခ်င္းေခါင္းေဆာင္ (၉)ဦးကုိ ၁၉၃၉ ခုႏွစ္ ေဖေဖၚ၀ါရီ (၂၀) တြင္ဖမ္းဆီးသည္။ ထုိ႕အျပင္ သတၱမ သုတ္အထိ မ်ဳိးခ်စ္ခ်င္း (၁၃၀) ေက်ာ္ကုိ ဖမ္းဆီး၍ ဖလမ္း၊ တီးတိန္၊ ဟားခါး၊ ျမင္းျခံ၊ ကသာႏွင့္ မႏၱေလးေထာင္မ်ားတြင္ အက်ဥ္းခ်ခဲ့သည္။

၁၉၄၆ ခုႏွစ္ မတ္လတြင္ ပထမပင္လုံညီလာခံကုိ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ ခ်င္း၊ ကခ်င္၊ ရွမ္းေခါင္းေဆာင္တုိ႕ စည္းေ၀းၾကၿပီး တုိင္းရင္းသားမ်ားအားလုံးညီညြတ္စြာ ပူးေပါင္း၍ လြတ္လပ္ေရး အရယူရန္ ဆုံးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ ခ်င္း – ဗမာ ခ်စ္ၾကည္ေရးညီလာခံကုိ ပခုကၠဴခရုိင္ ထီးလင္းၿမိဳ႕၌ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ မတ္လ (၃) ရက္ေန႕မွ (၅) ရက္ေန႕အထိ (၃) ရက္တုိင္တုိင္ ခမ္းနားသုိက္ၿမိဳက္စြာ က်င္းပခဲ့ေလသည္။ ထုိညီလာခံသုိ႕ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ ဆန္းကုိယ္တုိင္တက္ေရာက္ရန္ စီစဥ္ခဲ့ေသာ္လည္း တာ၀န္၀တၱရားမ်ားျပားလွေသာေၾကာင့္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကုိယ္စား ဒီးဒုတ္ဦး ဘခ်ဳိတက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ခ်င္း- ဗမာ တုိင္းရင္းသားလူထု ၂၀၀၀၀ ေက်ာ္ႏွင့္ ခ်င္းျပည္သူ႕ရဲေဘာ္ရဲေမမ်ား ၂၀၀၀ ေက်ာ္ တက္ေရာက္ခဲ့ၾကသည္။ ခ်င္း-ဗမာ ခ်စ္ၾကည္ေရးေက်ာက္တုိင္ စုိက္ထူခဲ့ရာ ဦး ၀မၼသူးေမာင္း ႏွင့္ ဦးဘခ်ဳိတုိ႕ပူးတြဲ၍ အုတ္ျမစ္ခ်ခဲ့ၾကသည္။ ခ်င္းႏွင့္ ဗမာသည္ ညီအကုိမ်ားသာျဖစ္၍ မည္သည့္ အခါမွ် ခ်စ္ၾကည္ေရး မပ်က္ျပားႏုိင္ေၾကာင္း သက္ေသတည္ေသာ အထိမ္း အမွတ္ တရပ္ပင္ျဖစ္ေပေတာ့သည္။

၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ဇႏၷ၀ါရီလ (၄) ရက္ေန႕တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ ျဗိတိသွ် လက္ေအာက္မွ လြတ္လပ္ေရးရရွိခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံအေျခခံ ဥပေဒ အပုိဒ္ – ၅၊ ခ်င္း၀ိေသသတုိင္း အခန္း၊ ပုဒ္မ – ၁၉၆၊ ၁၉၇၊ ၁၉၈ တုိ႕ အရ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီ၊ ခ်င္းေရးရာဌာနႏွင့္ ခ်င္းေရးရာ၀န္ၾကီးတုိ႕ ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါသည္။ ခ်င္းျပည္သူမ်ားအတြင္း နယ္ခ်ဲ႕ စနစ္ေဟာင္း မလုိလားမႈမ်ား ပုိမုိျပင္းထန္လာရာ ခ်င္းေရးရာဌာနက ၂၂၊ ၁၊ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ၀န္ၾကီးအဖြဲ႕သုိ႕ ခ်င္း ေတာင္စုံစမ္းေရးေကာ္မရွင္ဖြဲ႕ေပးရန္ တင္ျပခဲ့သျဖင့္ ၅၊ ၂၊ ၁၉၄၈ တြင္ ဖြဲ႕စည္းခဲ့ပါသည္။ ၄င္းအဖြဲ႕တြင္ ဦး ၀မၼသူးေမာင္း၊ စည္သူ ဦးသိမ္းေမာင္ ( ေအ – တီ – အမ္) ႏွင့္ ဦး စုိး၀င္း ( အမ်ဳိးသား ပညာ၀န္ေဟာင္း) တုိ႕ ပါ၀င္ၾကသည္။
ေကာ္မရွင္သည္ ၁၂၊ ၂၊ ၁၉၄၈ မွ ၂၃၊ ၂၊ ၁၉၄၈ အထိ စုံစမ္းၿပီး ၂၂၊ ၉၊ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ျဗဴရုိကေရစီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကုိ ဖ်က္သိမ္း၍ ေခတ္မီ ဒီမုိကေရစီစနစ္ကုိ က်င့္သုံးရန္ ႏွင့္ တုိက္သူၾကီးမ်ားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ စနစ္ကုိ မက်င့္သုံးရန္ႏွင့္ မနစ္နာေစရန္ပင္စင္ေထာက္ပ့ံေၾကးအခ်ဳိ႕ကုိ ေ၀ပုံက် ေပးသင့္ေၾကာင္း ေထာက္ခံတင္ျပခဲ့ၾကသည္။

ယင္းအေတာအတြင္း ၂၀ ၊ ၂၊ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ဖလမ္းၿမိဳ႕၌ က်င္းပေသာ လူထု ၅၀၀၀ ေက်ာ္တက္ေရာက္သည့္ အစည္း အေ၀းတြင္ ခ်င္း၀ိေသသတုိင္းတြင္ ဒီမုိကေရစီစနစ္ႏွင့္  အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ စနစ္ကုိ က်င့္သုံးၿပီး နယ္ခ်ဲ႕ အေမြစနစ္ေဟာင္းကုိ ဖ်က္သိမ္းရန္ အဆုိကုိ အတည္ျပဳဆုံးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ ဒီမုိကေရစီနည္းက် အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအတြက္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီက ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ခ်င္း၀ိေသသတုိင္း ( ဥပေဒမ်ား သက္ဆုိင္ျခင္း) အက္ဥပေဒကုိ ၁၂၊ ၁၀၊ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ က်င္းပသည့္ တုိင္းျပဳျပည္ျပဳ လႊတ္ေတာ္ (ပါလီမန္) ညီလာခံက အက္ဥပေဒအျဖစ္ အတည္ျပဳဆုံးျဖတ္ခဲ့ပါသည္။ ဤ အက္ဥပေဒအရ ၁၈၉၆ ခုႏွစ္ ခ်င္းေတာင္မ်ား အက္ဥပေဒကုိ ဖ်က္သိမ္းလုိက္သည္။ သုိ႕ျဖစ္၍ ဦး ၀မၼသူးေမာင္း ေခါင္းေဆာင္ေသာ ခ်င္းအမ်ဳိးသားမ်ားသည္ နယ္ခ်ဲ႕ေတာ္လွန္ေရး အဆက္ဆက္ကုိ ကုိယ္တုိင္ကုိယ္က် အနစ္နာခံခဲ့ရသည့္ အတြက္ ခ်င္းအမ်ဳိးသားေန႕ သတ္မွတ္ သင့္ေၾကာင္း အေလးအနက္ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။

ခ်င္းအမ်ဳိးသားေန႕အတြက္ (၁) ၂၀၊ ၂၊ ၁၉၁၈ ခုႏွစ္ ခ်င္းအမ်ဳိးသားပညာျမွင့္တင္ေရးအဖြဲ႕ဖြဲ႕စည္းျခင္း၊
(၂) ၂၀၊ ၂၊ ၁၉၃၈ ခုႏွစ္ ကန္ပက္လက္ဒါဘာပြဲက်င္းပျခင္း၊
(၃) ၂၀၊ ၂၊ ၁၉၄၈ ဖလမ္းၿမိဳ႕လူထုအစည္းအေ၀းၾကီး၊
စသည့္ သမုိင္းအစဥ္အလာအဆက္ဆက္တုိ႕ေၾကာင့္ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္ ေအာက္တုိဘာ (၉) ရက္ေန႕တြင္ ခ်င္းေရးရာ ေကာင္စီက ခ်င္းအမ်ဳိးသားေန႕ကုိ ႏွစ္စဥ္ေဖေဖၚ၀ါရီ ရက္ေန႕၌ က်င္းပရန္ ဆုံးျဖတ္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ပထမဆုံးအၾကိမ္ ခ်င္းအမ်ဳိးသားေန႕ကုိ ၂၀၊ ၂၊ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္တြင္ မင္းတပ္ၿမိဳ႕၌ က်င္းပခဲ့ရာ ႏုိင္ငံေတာ္၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ ဦးႏု၊ ျပည္နယ္၀န္ၾကီး အခ်ဳိ႕ ႏွင့္ကုိယ္စားလွယ္မ်ားမွ တဆင့္ ျပည္နယ္၀န္ၾကီးမ်ား၏ သ၀ဏ္လႊာမ်ား ကုိ သီးသန္႕ေပးပုိ႕ခဲ့ၾကသည္။ ထုိ႕ေနာက္ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း ခ်င္းအမ်ဳိးသားေန႕ကုိ တြန္းဇံ၊ တီးတိန္၊ ဖလမ္း၊ ဟားခါး၊ ထန္တလန္၊ မင္းတပ္၊ ကန္ပက္လက္၊ မတူပီ၊ ပလက္၀၊ ကေလး၊ ပခုကၠဴ၊ ရန္ကုန္၊ မႏၱေလး ႏွင့္ အျခားၿမိဳ႕မ်ားတြင္ တခ်ိန္တည္းက်င္းပလာခဲ့ၾကရာ ယေန႕ထိတုိင္ပင္ျဖစ္ ပါသည္။

၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကုိ ၃၊ ၁၊ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္တြင္ အတည္ျပဳခဲ့ရာ ယင္းဥပေဒပုဒ္မ – ၃၀၊ ပုဒ္ခြဲ(ခ)၊ ခ်င္း၀ိေသသတုိင္းကုိ ခ်င္းျပည္နယ္ဟု ေျပာင္းလဲေခၚေ၀ၚခဲ့သည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ခ်င္းျပည္နယ္ေန႕သည္ ဇႏၷ၀ါရီလ (၃) ရက္ေန႕ျဖစ္ၿပီး ခ်င္းအမ်ဳိးသားမ်ားကုိ ကုိုယ္စားျပဳေသာ ခ်င္းအမ်ဳိးသားေန႕သည္ကား ေဖေဖၚ၀ါရီ (၂၀)ရက္ေန႕ပင္ျဖစ္ေပ သည္။
(ဤေဆာင္းပါးေရးသားျပဳစုႏုိင္ရန္ လုိအပ္ေသာ စာအုပ္စာတမ္းအကူအညီေပးေသာ ေဒါက္တာ ဆလုိင္း ရီယန္းဗဲလ္ ( ပါေမာကၡ၊ သခ်ၤာဌာန၊ ကေလးတကၠသုိလ္)၊ ဦးခန္႕လင္း ( ကထိက၊ သမုိင္းဌာန၊ ကေလးတကၠသုိလ္၀၊ ေဒၚစုိးစုိးေအး( ကထိက၊ သမုိင္းဌာန၊ ကေလးတကၠသုိလ္) ႏွင့္ ဦး ငူးလ္ဆြင့္လ်န္( နည္းျပ၊ သခၤ်ာဌာန၊ ကေလးတကၠသုိလ္) တုိ႕အား အထူးပင္ေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္။

http://khonumthungburmese.org/?p=2578 မွ ကူးယူတင္ျပသည္။